Artikel 39octies van het Wetboek van Strafrecht is een specifieke bepaling die betrekking heeft op de strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersonen. Dit artikel speelt een cruciale rol in het Nederlandse strafrecht, vooral wanneer het gaat om het bestraffen van bedrijven en andere organisaties die strafbare feiten plegen. In dit artikel zullen we eerst een eenvoudige uitleg geven van Artikel 39octies, gevolgd door de letterlijke wettekst en een samenvatting van een belangrijke gerechtelijke uitspraak waarin dit artikel een rol speelt.
Eenvoudige uitleg van Artikel 39octies
Artikel 39octies van het Wetboek van Strafrecht bepaalt dat een rechtspersoon, zoals een bedrijf of een organisatie, strafrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor strafbare feiten die binnen de organisatie zijn gepleegd. Dit betekent dat niet alleen natuurlijke personen (individuen) maar ook rechtspersonen (zoals bedrijven) kunnen worden vervolgd en gestraft voor strafbare handelingen.
De aansprakelijkheid van een rechtspersoon kan ontstaan wanneer een strafbaar feit is gepleegd door iemand die een functie binnen de organisatie bekleedt, zoals een directeur of een werknemer. Het artikel stelt dat de rechtspersoon verantwoordelijk kan worden gehouden als het strafbare feit in de sfeer van de rechtspersoon is gepleegd. Dit houdt in dat het feit moet zijn gepleegd ten behoeve van de rechtspersoon, binnen de normale bedrijfsvoering, en dat de rechtspersoon er voordeel van heeft gehad.
Letterlijke wettekst van Artikel 39octies
De letterlijke tekst van Artikel 39octies van het Wetboek van Strafrecht luidt als volgt:
Artikel 39octies
1. Een rechtspersoon kan strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld voor strafbare feiten die binnen de sfeer van de rechtspersoon zijn gepleegd.
2. Een strafbaar feit wordt geacht binnen de sfeer van de rechtspersoon te zijn gepleegd indien het gaat om een handelen of nalaten van een persoon die een functie binnen de rechtspersoon bekleedt, en het handelen of nalaten in de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon past.
3. De rechtspersoon kan strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld indien het strafbare feit de rechtspersoon voordeel heeft opgeleverd.
Samenvatting van een belangrijke gerechtelijke uitspraak
Een belangrijke gerechtelijke uitspraak waarin Artikel 39octies een rol speelt, is de zaak met ECLI:NL:HR:2016:733. In deze zaak werd een rechtspersoon, een bedrijf, strafrechtelijk vervolgd voor het plegen van milieudelicten. De Hoge Raad moest oordelen over de vraag of het bedrijf strafrechtelijk aansprakelijk kon worden gesteld voor de handelingen van een van zijn werknemers.
Feiten van de zaak
In deze zaak ging het om een bedrijf dat zich bezighield met de verwerking van chemisch afval. Een van de werknemers van het bedrijf had opzettelijk chemisch afval gedumpt in een nabijgelegen rivier, wat leidde tot ernstige milieuvervuiling. De werknemer handelde in strijd met de interne richtlijnen van het bedrijf, maar het bedrijf had onvoldoende toezicht gehouden op de naleving van deze richtlijnen.
Oordeel van de Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat het bedrijf strafrechtelijk aansprakelijk kon worden gesteld voor de handelingen van de werknemer. De Hoge Raad stelde vast dat het dumpen van chemisch afval binnen de sfeer van de rechtspersoon was gepleegd, omdat het handelen van de werknemer plaatsvond binnen de normale bedrijfsvoering van het bedrijf. Bovendien had het bedrijf voordeel gehad van het strafbare feit, omdat het zich had ontdaan van het afval zonder de kosten van een legale verwerking te dragen.
De Hoge Raad benadrukte dat een rechtspersoon ook aansprakelijk kan zijn als het strafbare feit is gepleegd door een werknemer die in strijd met de interne richtlijnen handelt, mits het bedrijf onvoldoende toezicht heeft gehouden op de naleving van deze richtlijnen. In dit geval had het bedrijf nagelaten om adequate controlemechanismen in te stellen om te voorkomen dat werknemers de milieuwetgeving zouden overtreden.
Gevolgen van de uitspraak
De uitspraak van de Hoge Raad in deze zaak heeft belangrijke gevolgen voor de strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersonen. Het bevestigt dat bedrijven en andere organisaties verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor strafbare feiten die door hun werknemers worden gepleegd, zelfs als deze werknemers in strijd met interne richtlijnen handelen. Dit onderstreept het belang van adequate interne controlemechanismen en toezicht binnen organisaties om te voorkomen dat strafbare feiten worden gepleegd.
Belangrijke overwegingen
Bij het beoordelen van de strafrechtelijke aansprakelijkheid van een rechtspersoon op grond van Artikel 39octies, zijn er enkele belangrijke overwegingen die in acht moeten worden genomen:
- Handelen binnen de sfeer van de rechtspersoon: Het strafbare feit moet zijn gepleegd binnen de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon en door iemand die een functie binnen de organisatie bekleedt.
- Voordeel voor de rechtspersoon: De rechtspersoon moet voordeel hebben gehad van het strafbare feit, bijvoorbeeld door kosten te besparen of winst te maken.
- Toezicht en controle: De rechtspersoon moet adequate controlemechanismen en toezicht hebben ingesteld om te voorkomen dat strafbare feiten worden gepleegd. Indien dit niet het geval is, kan de rechtspersoon aansprakelijk worden gesteld voor de handelingen van zijn werknemers.
Conclusie
Artikel 39octies van het Wetboek van Strafrecht speelt een cruciale rol in het Nederlandse strafrecht door de mogelijkheid te bieden om rechtspersonen strafrechtelijk aansprakelijk te stellen voor strafbare feiten die binnen hun organisatie worden gepleegd. De letterlijke wettekst en de gerechtelijke uitspraak met ECLI:NL:HR:2016:733 illustreren hoe dit artikel in de praktijk wordt toegepast en welke overwegingen een rol spelen bij het bepalen van de aansprakelijkheid van een rechtspersoon. Het is van groot belang voor bedrijven en andere organisaties om adequate interne controlemechanismen en toezicht in te stellen om te voorkomen dat strafbare feiten worden gepleegd en om hun strafrechtelijke aansprakelijkheid te beperken.